Hera Van Sande: manusje-van-alles met een hart voor Japans modernisme

Wat is je lijfspreuk?

“Sta open voor verwondering. We zijn haast geprogrammeerd om op een bepaalde manier naar dingen te kijken dat we ze eigenlijk niet meer zien. Toch niet in al hun aspecten. We moeten meer stilstaan. Kleine details opzuigen. Niets meer als vanzelfsprekend aannemen. Caroline Pauwels houdt in haar boek ‘Ode aan de verwondering’ een bezield pleidooi om opnieuw met een kinderlijke blik naar de wereld te kijken. Volgens haar verliezen de meeste van ons die onbevangenheid ergens op weg naar de volwassenheid. Wat spijtig is. Verwondering geeft het leven kleur, boost energie, helpt ons grenzen te verleggen.”

“Sommigen onder ons putten gelukkig nog uit deze kracht. Junya Ishigami’s tentoonstelling Freeing Architecture, bijvoorbeeld. Vol heerlijke fantasie. Ook vermaard architect Toyo Ito organiseert vaak workshops met kinderen. Zij kijken met heel andere ogen naar een project, een stad, een wereld. En dat werkt zo verrijkend. We moeten er echt over waken dat we dit niet verliezen.”

Favoriete guilty pleasure?

“Boeken. Ik maak soms echt een omweg om niet voorbij een boekhandel te passeren. Anders heb ik het vlaggen. Van in mijn kindertijd was ik gebeten en bezeten door de ‘waarom’-vraag. Soms tot grote ontreddering van mijn familie. Mijn moeder was toen docente kunstgeschiedenis en zette die passie over. Vanaf mijn 14^e begon ik boeken te verzamelen. In eerste instantie kunstboeken, om zo het verhaal achter een werk te ontdekken. Niet veel later kwam daar ook architectuur bij. En intussen werd mijn interesseveld steeds breder (en het plaatstekort in de boekenkast steeds nijpender). Eén rode draad: het zijn meestal informatieve boeken, alhoewel een goede roman ook niet ontsnapt.

All time hero?

“Toyo Ito. Al heel mijn leven ben ik gepassioneerd door Japanse architectuur. In ’89 ontdekte ik Ito op Europalia Japan en besliste ik meteen zijn werk als onderwerp te nemen van mijn thesis. Later werkten we zelfs samen aan zijn paviljoen in Brugge en aan de twee wedstrijden voor de Waalse Krook in Gent. Kenmerkend is dat hij steeds alles in vraag stelt. Zijn ontwerpen zijn pretentieloos, harmonieus, haast kinderlijk, grensverleggend. En tezelfdertijd ook warm, menselijk.”

“En ik heb nog een tweede held … Dirk De Meester, burgerlijk ingenieur-architect en al decennialang als deeltijds docent verbonden aan de vakgroep architectuur en stedenbouw aan de UGent. Tijdens mijn studie was hij mijn ontwerpbegeleider, nadien volgde ik er ook mijn stage en nu is hij een bijzonder goede vriend en mentor waar ik altijd bij terecht kan. Geen vraag is ooit te veel. Hij is mijn persoonlijk vangnet.”

Favoriete plekje op de wereld?

“Japan. Wat had je gedacht? In het Teshima Art Museum ontwierpen architect Ryue Nishizawa en kunstenares Rei Naito een 60 op 40 meter betonnen schaal. Een immense, lege koepel, een soort waterdruppel met twee grote openingen, waarin twee linten meewiegen met de wind. In de vloer borrelen druppeltjes water op die een weg banen. Bezoekers mogen er niet spreken, geen foto’s nemen. Hier heerst enkel de wind en de stilte. Een sublieme uiting van de Japanse filosofie: het weglaten om tot de essentie te komen.”

Hoogtepunt in je carrière?

“7 jaar geleden werd JUNO architecten opgericht in Gent. Van bij het begin vormden we een tof team, intussen zijn we met vier enthousiaste madammen die er écht voor gaan. Op dit moment verbouwen we ons kantoor aan de Vlaamse Kaai. Hoe dat er precies uit zal zien, wil ik nog niet prijsgeven. Maar ik hoop en denk dat dit een kantelpunt zal worden ... We houden jullie op de hoogte als het zover is.”

Wat staat op je 'bucket list'?

"Japanse Architectuur is mijn passie en steeds opnieuw word ik naar het land gezogen. Maar misschien moet ik het ook eens dichterbij zoeken. Rondtrekken in Europa, leren van onze oude én nieuwe meesters. Hun werken beleven, ervaren, voelen. Mij laten beïnvloeden.”

Welke gênante gebeurtenis zou je liever niet vertellen (maar doe je nu toch)?

"Als coördinator van Archipel organiseerde ik ooit een lezing van Luc Deleu van Top Office. Met 350 inschrijvingen zou de zaal afgeladen vol zitten. Om 18.30u volgde ik een kriebel in mijn buik en bel hem op. Zijn vrouw neemt op en geeft Luc door. Ik vraag of we hem moet ophalen aan het station, en of hij zijn PowerPoint-presentatie of pdf al kan doorsturen. “Presentatie?”, vraagt hij. “Ik breng dia’s mee!”. Ik was in alle staten en heb denk ik 1.000 mensen opgebeld om toch maar carrouselladers te vinden. Wat niemand had, uiteraard. Pas vlak voor de voordracht vonden we bij UGENT onder een dikke laag stof het juiste materiaal. En compleet stijf van de stress kondigde ik Luc aan voor het wachtende publiek. Niemand heeft er iets van gemerkt, maar ik krijg nog steeds nachtmerries.”

Van welke innovatie heb je hoge verwachtingen?

"Ik heb veel bewondering voor Rotor en hun inspanningen omtrent circulair bouwen. Hetzelfde geldt voor BC Architects & Studies die via lokale grondstoffen nieuwe materialen maken. Want duurzaam omspringen met grondstoffen, bouwmaterialen, denken vanuit een ‘cradle-to-cradle’-principe is écht de weg die we in de architectuur moeten bewandelen.”

Welke plaats, pand, gebouw, project wil je graag 'aanpakken'?

"Vanuit ons kantoor hebben we zicht op de fly-over aan de Lousbergkaai in Gent. Onder die constructie bevindt zich zoveel wasteland, ruimte met immens veel potentieel die nu vooral als stort wordt beschouwd. Dit moet en kan anders. En dat zou een project zijn dat ik volgaarne zou aanvatten. Creativiteit integreren, gezellige plekken creëren. Een stad heeft verloren plekken nodig, maar dan met een aangename ‘niet’-invulling.”

Welke bouwprofessional zie je graag in de volgende stoel?

"Graag opnieuw een vrouw. Ik dacht aan Caroline Voet, een collega destijds aan de VUB. Een energieke dame die aan de AA School in Londen studeerde en o.a. samenwerkte met Zaha Hadid. Nu doceert ze aan Sint-Lucas, of liever aan KU Leuven Faculteit Architectuur. In haar werk zie ik een enorme diepgang en gelaagdheid. Daarnaast is ze ook erg genereus en bijzonder fijn als persoon!”