Kantoor met circulaire invulling laat historisch pand uitblinken

De jutespinnerij en -twijnderij Filature du Rabot was in Gent actief tussen 1899 en 1999. Oorspronkelijk opgericht aan de Nieuwevaart, kwam er in 1910 een uitbreiding met een nieuwe fabriek aan de Frans van Ryhovelaan. De spinnerij ging failliet in 1999. In 2003 kocht Stad Gent de site op en uiteindelijk kwam het in handen van Ghelamco dat instond voor de verdere ontwikkeling. Veel gebouwen werden in 2011 gesloopt in functie van een nieuwbouwproject voor woningen en appartementen. Wat wel overeind bleef was de hoge ronde schouw naast het ketelhuis en het gebouw uit 1912 met een mooie art nouveau gevel waarin de bureaus waren ondergebracht. Dat donkere bakstenen gebouw met opschrift ‘Filature du Rabot’ in witgeglazuurde baksteentjes, werd in ere hersteld. Het gerenoveerde gebouw kent een commerciële plint en een reeks lofts op de verdiepingen.

Omgaan met erfgoed

ROBUUST zat met zijn kantoor middenin de haven en was al een tijdje op zoek naar een nieuwe plek. Met veel jonge mensen in dienst die met de fiets naar het werk komen, was de zoekcirkel in of net rond Gent. Een anoniem kantoor in een groter geheel is niet wat je als architectenpraktijk wil uitdragen. Dit karaktervolle pand vinkte alle vakjes aan – ook wat betreft groeimogelijkheden voor ROBUUST en zusterfirma signum+ – en bovendien was er de reeds aanwezige ondergrondse parking als extra troef. Maar het was vooral de bijzondere geschiedenis van het gebouw en de architecturale waarde die hen aansprak in dit project. Het was voor hen dan ook snel duidelijk dat ze zo weinig mogelijk interventies wilden doen in het casco pand op het gelijkvloers waar ze twee van de vier units kochten.

Zaakvoerder Els Staessens: “Het gebouw is op zichzelf al zo waardevol dat we onze toevoegingen zo sereen en tijdloos mogelijk hebben ontworpen. De enige ingreep die we wel hebben doorgevoerd, is het verplaatsen van de inkom van de voorzijde naar opzij. Op die manier loopt de plint aan het voetpad opnieuw door, zoals het ook vroeger was. De focus was dus zeker om de charme van het oorspronkelijke gebouw te behouden. In die zin situeert dit project zich op de grens tussen architectuur en interieur.”

Een houten volume met mezzanine plaatsten ze vrij in de ruimte. Op die manier creëerden ze 60 m2 extra, goed voor 2 vergaderzalen, een sanitaire kern, kitchenette en ruimte voor de printers en plotter

Om de charme van het pand maximaal uit te spelen, kozen ze voor een modulaire en circulaire invulling. Een volume met mezzanine plaatsten ze vrij in de ruimte. Op die manier creëerden ze 60 m2 extra, goed voor 2 vergaderzalen, een sanitaire kern, kitchenette en ruimte voor de printers en plotter. Om de ruimtes in dit volume aangename plafondhoogtes te kunnen geven, besloten ze de vloer te verlagen. De betonvloer werd dus over die 60 m2 uitgegraven en 70 cm verlaagd. Dat niveauverschil wordt opgevangen met enkele treden waarbij vooral de vergaderzalen aangename plafondhoogtes genieten. In dit volume kozen ze voor een tegel met terracottalook vanwege het natuurlijke uitzicht. Het legverband dat ze zelf ontwierpen, verwijst bovendien naar het weven van jute.

Wisselt de functie van dit gebouw later, kan het volume eenvoudig ontmanteld worden en ergens anders opnieuw ingezet. Die circulaire insteek was voor ons heel belangrijk

Circulaire toevoeging

Het volume zelf, dat rust en eenvoud uitstraalt, is gerealiseerd in hout en helemaal circulair bedacht.

“Er komt nagenoeg geen lijm aan te pas, het is geconcipieerd met verborgen bevestigingen. We hebben gewerkt met LVL balken volgens een repetitief schema om zo weinig mogelijk verlies te hebben. Daartussen hebben we glas geplaatst en verstevigd met een standaard CLS lat. Het glas is klaar richting de archiefgang en gewapend richting kantoor. Dat is enerzijds om het zicht te bufferen, anderzijds sluit het mooi aan bij het industriële karakter van het gebouw en laat het voldoende licht door. Daar zit de voeg ook hoger omdat de ventilatie langs daar inblaast en afzuigt. Dit volume werd volledig geprefabriceerd en stond er letterlijk op één dag. Wisselt de functie van dit gebouw later, kan het eenvoudig ontmanteld worden en ergens anders opnieuw ingezet. Die circulaire insteek was voor ons heel belangrijk.”

Bij ROBUUST houden ze er ook een heel rationele kijk op duurzaamheid op na en dat doen ze via een integrale benadering. Zo hebben ze een eigen luik stabiliteit en technieken. Het resultaat zijn projecten die telkens heel degelijk of ‘robuust’ in de tijd zijn. Duurzaamheid als consequentie van gezond boerenverstand, eerder dan nadien kijken welke duurzame maatregelen er nog genomen kunnen worden.

“Wij brengen alle disciplines van in het begin aan tafel. Dat laat toe slim te ontwerpen. Om het simpel te zeggen: het is beter vooraf rekening te houden met de oriëntatie van de zon dan achteraf een dure koelinstallatie te moeten aanwenden omdat het gebouw te vlug opwarmt. Ook proberen we op die manier te anticiperen op welke technieken er nodig zijn en hoe we die in de architectuur kunnen integreren. Die gezonde kijk op duurzaamheid hebben we er bij ROBUUST wel proberen inslijpen bij iedereen.”

Grondboringen waren hier niet mogelijk, met een klassieke lucht-water warmtepomp nemen we onze lucht hier uit de ondergrondse parking. Het voordeel daarvan is dat die temperatuur constant 12 à 13 graden is, ook in de winter

Rol voor ondergrondse parking

Dat betekent niet dat ze de passiefnorm zinvol vinden bij elke renovatie. Eerder dan te focussen op cijfers, bekijken ze projecten in hun geheel. Dat deden ze ook voor dit project.

“We hebben de charme van het pand behouden. De gevel is beschermd en we hebben dat binnen doorgetrokken door de muren ook daar in hun eigenheid te laten. Dat er littekens te zien zijn, vinden we net mooi vanwege de geschiedenis. We hebben dus geen moeite gedaan om die in te pakken. De nieuwe aluminium ramen hebben een gelijkaardige verdeling als de oude stalen ramen en dezelfde zwarte kleur. Wel hebben we gekozen voor een goede vloerisolatie en vloerverwarming met een warmtepomp. Grondboringen waren hier niet mogelijk, met een klassieke lucht-water warmtepomp nemen we onze lucht hier uit de ondergrondse parking. Het voordeel daarvan is dat die temperatuur constant 12 à 13 graden is, ook in de winter, waardoor het rendement van de warmtepomp maximaal gegarandeerd wordt. Omgekeerd zorgt onze warmtepomp door het aanzuigen van verse lucht ook voor een onderdruk en betere ventilatie in de parkeergarage. Een win-win dus en onze manier om met de restwarmtevraag om te gaan."

"Hoe we daarop zijn gekomen? Vanuit onze jarenlange ervaring als ingenieur duurzaamheidsconcepten, ook een sterke tak binnen ons kantoor ROBUUST architectuur & onderzoek. Wij zetten als ontwerpers even hard in op het onderzoeksluik als op het louter ontwerpen an sich. Om geen extra ruimte te verliezen aan technieken, integreerden we de warmtepomp en luchtgroep in het volume aan de inkom.”

Creatief met akoestiek

Een muur in betonsteen scheidt het kantoor van ROBUUST van de andere twee units. Ook daar gingen ze op eigenzinnige en creatieve manier mee om.

“Het sprak voor zich dat we het originele pand zo veel mogelijk wilden laten uitblinken. De mooie gewelven in het plafond bedekken met akoestische panelen was dan ook geen optie. Maar de akoestiek was wel een aandachtspunt. Wij besloten daarom de hele scheidingsmuur – net zoals we met de vloer hebben gedaan – te isoleren met kurk, een materiaal waar we heel graag mee werken en liefst onbehandeld zoals hier. We tonen materialen immers graag zoals ze zijn, we hebben die enkel vernist. Klanten overtuigen van ecologische superieure maar vaak ook duurdere materialen lukt niet altijd, maar hier konden we volledig ons ding doen. Onder meer door het als platform aan te bieden voor de illustratie van studio kri kri. De muur lost nu niet alleen het probleem rond akoestiek op, het is een eyecather geworden die heel goed past bij het industriële karakter van het pand.”

De combinatie van akoestiek in de ruimte verbeteren en kleur toevoegen, deed ROBUUST ook kiezen voor de materialen van Forbo, onder meer gebruikt voor het op maat gemaakte meubilair. Furniture linoleum voor de op maat gemaakte werktafels, Marmoleum voor de vloer van de nieuwe mezzanine en Bulletin Board voor de afwerking van de kopse zijden van het nieuwe volume. Ze zijn een kleurrijke maar toch sobere aanvulling. Dat dit pand hen doorgroeimogelijkheden biedt, blijkt zeker uit het ruime landschapskantoor. Het meubilair werd dusdanig ontworpen dat het ook nu al gevuld lijkt. Door de organische vormen ontwaar je geen lege plekken. Bovendien kan het fluctuerende bezettingen aan waardoor het makkelijk gaat om met collega’s te overleggen voor bepaalde projecten.

En dan is er nog de mezzanine met drie concentratie werkplekjes die eveneens wordt gebruikt als lunch- en ontspanningsruimte. Die bereik je via een brede tribunetrap en geeft een mooi overzicht over het nieuwe kantoor van ROBUUST dat volgend jaar zijn tienjarig bestaan mag vieren.

“Door de verhuis tijdens corona is het er nog niet van gekomen een feestelijke opening te houden. Een jubileum is misschien een goede gelegenheid en een motivatie om de laatste zaken af te werken. Dan zijn we klaar voor minstens nog eens tien jaar (lacht).”