Kunstmatig stormabsorberend schiereiland in Kopenhagen

In januari 2022 begon een team van ontwikkelaars, architecten en milieuadviseurs aan een 50 jaar durend project dat - indien voltooid - een van de meest ambitieuze en controversiële infrastructuurprojecten van Denemarken zal worden: een kunstmatig schiereiland van 271 hectare dat de hoofdstad Kopenhagen moet beschermen tegen de stijgende zeespiegel.

9 tot 12 centimeter extra zeespiegelstijging tegen 2050

Gezien de geschiedenis van Kopenhagen met gevaarlijke stormen en zware overstromingen kan het kaapachtige ontwerp, dat bekend staat als Lynetteholm, essentieel zijn voor de bescherming van de havenstad. Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) voorspelt immers 9 tot 12 centimeter extra zeespiegelstijging tegen 2050, bovenop de 8 tot 9 centimeter die al is gestegen sinds de industriële revolutie. Onderzoek voorspelt dat Kopenhagen een van de zwaarst getroffen regio's zal zijn. Delen van de stad liggen nu al een paar meter boven het zeeoppervlak.

Blauwdrukken voor Lynetteholm schetsen een vleermuisvormig schiereiland met een kleine westelijke dam die de haven van de stad afschermt. Een kunstmatige kustlijn zal uitkijken op de Øresund, een zeestraat naar de Oostzee. In plaats van de typische betonnen zeewering hopen de landschapsarchitecten dat dit een voorbeeld wordt van een "adaptief ontwerp" dat in de toekomst kan worden aangepast. Net zoals een natuurlijk strand krachtige golfenergie kan bufferen en weerkaatsen, zullen de door de mens aangelegde kustlijnen van Lynetteholm inkomende golven absorberen en afvoeren. De architecten stellen dat de brede en opzettelijk gekartelde kustlijn veel gemakkelijker kan worden versterkt en zelfs verhoogd, als de zeespiegel de voorspellingen overtreft, dan een muur hoger op te trekken.

"In plaats van verticaal hoog te gaan, gaan we breed," aldus Ole Schrøder, partner bij Tredje Natur, een van de architectenbureaus die bij het project betrokken zijn. "Als het een verticale muur zou zijn, zou hij kwetsbaar worden als de zeespiegel met golven zou stijgen. Maar hier kunnen we de golven beter opvangen met een strandlandschap dat ze op een meer natuurlijke manier absorbeert."

COWI Arkitema and Tredje Natur - Vleermuisvormig schiereiland

35.000 nieuwe woningen

Landschapsarchitecten hopen intussen dat de kustlijn van het project - die zij hebben opgevat als een zogenaamd "proceslandschap" dat in de loop van de tijd wordt ontwikkeld - de biodiversiteit in de komende 10 tot 30 jaar zal bevorderen door de mix van vlak land, bos en strand. Hun idee was om de oorspronkelijke natuur die er in het verleden was op de een of andere manier te respecteren.

Er zullen 35.000 nieuwe woningen worden gebouwd op de vlakke gronden van Lynetteholm, en hoewel het IPCC nieuwe ontwikkelingen op blootgestelde kustlocaties afraadt, beveelt het bouwprojecten aan die prioriteit geven aan de bescherming van ecosystemen. "We creëren natuurlijke of kunstmatige habitats voor vis, schelpdieren en zeegras", aldus Schrøder. "Het is geen ontwerp, het is het ontwerpen van een proces dat in de loop van de tijd zal evolueren."

Maar het milieuproject van 439 miljoen dollar heeft veel kritiek gekregen, vooral en enigszins ironisch, van degenen die zich zorgen maken over het klimaat. De kritiek op het project is veelzijdig. De tegenstanders van Lynetteholm benadrukken de vrees dat het schiereiland een voorbeeld wordt van maladaptatie (een term die wordt gebruikt voor architectuur die wordt gebouwd om klimaatverandering tegen te gaan, maar zelf aanzienlijke milieuschade veroorzaakt).

De plaatsing van het schiereiland is bekritiseerd vanwege mogelijke bedreigingen voor het delicate zoute evenwicht van de omringende wateren, waardoor plaatselijke organismen zouden kunnen sterven en habitats zouden kunnen verdwijnen. By & Havn werd ook gedwongen de bouwplannen te wijzigen nadat demonstranten betoogden dat het storten van de uitgegraven grond in de havens van de stad het water zou kunnen vervuilen en schade zou kunnen toebrengen aan de fauna.

Een ander probleem voor de critici is het wispelturige budget van het project. De eerste fase van de bouw zou naar verluidt 300 miljoen Deense kronen (ongeveer 43 miljoen dollar) kosten, maar By & Havn geeft toe dat het budget waarschijnlijk meer dan 10 keer dat bedrag zal bedragen.

COWI Arkitema and Tredje Natur - Nieuwe golf klimaatgerichte architectuur

Nieuwe dageraad voor klimaatontwerp

Lynetteholm is niet het enige project van dit type aan de horizon van Kopenhagen. In de haven zal de komende jaren een hele kunstmatige archipel worden aangelegd. Het project is eveneens ontwikkeld met het oog op de stijgende zeespiegel en stedelijke overstromingen. Het is ontworpen door MAST, een architectenbureau dat momenteel een prototype ontwikkelt van drijvende paviljoenplatforms waarvan ze hopen dat ze ooit kunnen worden gebruikt om huizen op het water te bouwen.

Het is meer bewijs van een nieuwe golf van klimaatgerichte architectuur die begint op te komen. Steeds meer bedrijven kiezen voor hergebruikte materialen om de gevolgen van de milieuramp te verzachten, of proberen evoluerende bouwtechnieken uit - zoals MAST - om zich beter aan te passen aan verschillende omstandigheden. Landschapsarchitecten, zoals die achter Lynetteholm, komen steeds vaker met een adaptief ontwerp tegemoet aan de veranderlijke realiteit van de klimaatverandering.

Zeewering Staten Island: Ontwerpen voor klimaatverandering

Hoewel er nu geen weg meer terug lijkt te zijn (de eerste bouwfase van Lynetteholm ligt al op schema om begin 2023 klaar te zijn), zal een van de grootste uitdagingen van het project zijn om het publiek te overtuigen.

In november kondigden de ontwikkelaars By & Havn aan dat ze bijeenkomsten zullen organiseren met 66 burgers uit Kopenhagen en omstreken in een poging tegemoet te komen aan de toenemende kritiek. Beter laat dan nooit?