Riken Yamamoto laureaat van Pritzker Architecture Prize 2024

Brug tussen culturen, geschiedenissen en burgers

Architect en sociaal voorvechter Riken Yamamoto schept verwantschap tussen het publieke en het private domein en inspireert harmonieuze samenlevingen ondanks een verscheidenheid aan identiteiten, economieën, politiek, infrastructuren en huisvestingssystemen. Diep geworteld in het handhaven van het gemeenschapsleven, beweert hij dat de waarde van privacy een stedelijke sensibiliteit is geworden, terwijl leden van een gemeenschap elkaar eigenlijk zouden moeten ondersteunen. Hij definieert gemeenschap als een "gevoel van het delen van één ruimte", waarbij hij traditionele noties van vrijheid en privacy deconstrueert en tegelijkertijd de aloude omstandigheden verwerpt die huisvesting hebben gereduceerd tot een product zonder relatie met buren. In plaats daarvan slaat hij met gevoel een brug tussen culturen, geschiedenissen en burgers van meerdere generaties door internationale invloeden en modernistische architectuur aan te passen aan de behoeften van de toekomst, zodat het leven kan gedijen.

Samenleven als een republiek

"Voor mij is het erkennen van ruimte het erkennen van een hele gemeenschap", zegt Yamamoto. "De huidige architecturale benadering benadrukt privacy, waardoor de noodzaak van sociale relaties wordt genegeerd. We kunnen echter nog steeds de vrijheid van elk individu eren terwijl we in de architecturale ruimte samenleven als een republiek, en harmonie tussen culturen en levensfasen bevorderen."

De 2024 Jury Citation stelt onder andere dat hij werd geselecteerd "voor het creëren van bewustzijn in de gemeenschap over wat de verantwoordelijkheid is van de sociale vraag, voor het bevragen van de discipline van de architectuur om elk individueel architectonisch antwoord te kalibreren, en bovenal voor het ons eraan herinneren dat in de architectuur, net als in de democratie, ruimtes moeten worden gecreëerd door de vastberadenheid van de mensen ...".

Consistente continuïteit

Door de grens als een ruimte te beschouwen, activeert hij de drempel tussen het openbare en het privéleven, waarbij hij met elk project sociale waarde creëert, aangezien elk project vol zit met plaatsen voor engagement en toevallige ontmoetingen. Zowel kleinschalige als grootschalige bouwwerken tonen de meesterlijke kwaliteiten van de ruimtes zelf, en richten de aandacht op het leven dat elk ervan omlijst. Er wordt gebruik gemaakt van transparantie zodat mensen van binnenuit de omgeving kunnen ervaren die daarachter ligt, terwijl voorbijgangers het gevoel krijgen erbij te horen. Hij biedt een consistente continuïteit van het landschap en ontwerpt in samenspraak met de bestaande natuurlijke en gebouwomgevingen om de ervaring van elk gebouw in een context te plaatsen.

Nieuwe architecturale taal

Yamamoto heeft invloeden overgenomen van traditionele Japanse machiya en Griekse oikoswoningen die in relatie tot steden stonden, toen connectiviteit en handel essentieel waren voor de vitaliteit van elk gezin. Hij ontwierp zijn eigen huis, GAZEBO (Yokohama, Japan 1986) om interactie met de buren op te roepen vanaf terrassen en daken. Ishii House (Kawasaki, Japan 1978), gebouwd voor twee kunstenaars, heeft een paviljoenachtige kamer die zich naar buiten uitstrekt en dient als podium voor optredens, terwijl daaronder woonvertrekken zijn ingebed.

"Yamamoto ontwikkelt een nieuwe architecturale taal die niet alleen ruimtes creëert voor gezinnen om te wonen, maar gemeenschappen creëert voor gezinnen om samen te wonen," zegt Tom Pritzker, voorzitter van de Hyatt Foundation, die de prijs sponsort. "Zijn werken zijn altijd verbonden met de samenleving, cultiveren een vrijgevige geest en eren het menselijk moment."

Pangyo Housing

Grotere huisvestingsprojecten bevatten ook relationele elementen, zodat zelfs bewoners die alleen wonen niet geïsoleerd leven. Pangyo Housing (Seongnam, Republiek Korea 2010), een complex van negen laagbouw woonblokken is ontworpen met niet-dwingende transparante volumes op de begane grond die de onderlinge verbondenheid tussen buren katalyseren. Een gemeenschappelijk dek op de tweede verdieping moedigt interactie aan, met ruimtes om samen te komen, speeltuinen, tuinen en bruggen die het ene woonblok met het andere verbinden.

"Een van de dingen die we het hardst nodig hebben in de toekomst van steden is om via architectuur omstandigheden te creëren die de mogelijkheden voor mensen om samen te komen en met elkaar te communiceren vermenigvuldigen. Door de grens tussen openbaar en privé zorgvuldig te laten vervagen, levert Yamamoto een positieve bijdrage die verder gaat dan de opdracht om een gemeenschap mogelijk te maken", legt Alejandro Aravena, juryvoorzitter en Pritzker Prize-prijswinnaar van 2016, uit. "Hij is een geruststellende architect die het alledaagse leven waardigheid geeft. Normaliteit wordt buitengewoon. Kalmte leidt tot pracht en praal."

Hiroshima Nishi

Civiele gebouwen met specifieke functies bevestigen ook het publieke doel en de zekerheid. De Hiroshima Nishi brandweerkazerne (Hiroshima, Japan, 2000) lijkt volledig transparant, met zijn glazen louvregevel en glazen binnenwanden. Bezoekers en voorbijgangers kunnen door het centrale atrium kijken om getuige te zijn van de dagelijkse activiteiten en training van de brandweerlieden, en worden aangemoedigd om kennis te maken met de ambtenaren die hen beschermen in de vele aangewezen openbare ruimtes van het gebouw. Het stadhuis van Fussa (Tokio, Japan 2008) is ontworpen als twee middelhoge torens in plaats van één hoog gebouw, als aanvulling op de omringende buurt van laagbouw. Concave bases nodigen bezoekers uit om achterover te leunen en uit te rusten, terwijl het groene openbare dak en de lagere niveaus bestemd zijn voor flexibele openbare programmering.

Koyasu Elementary School

De Saitama Prefectural University (Koshigaya, Japan 1999), gespecialiseerd in verpleging en gezondheidswetenschappen, bestaat uit negen gebouwen die met elkaar verbonden zijn door terrassen die overgaan in loopbruggen die leiden naar transparante volumes die uitzicht bieden van het ene klaslokaal naar het andere, maar ook van het ene gebouw naar het andere, wat interdisciplinair leren aanmoedigt. Dergelijke vriendschap wordt zelfs binnen de jongste generaties gestimuleerd op de Koyasu Elementary School (Yokohama, Japan 2018), waar royale, ongedeelde terrassen de leerruimten uitbreiden, uitzichten naar en vanuit elk klaslokaal mogelijk maken en relaties tussen leerlingen van verschillende niveaus stimuleren.

Yokosuka Museum of Art

Hij beschouwt de gebruikerservaring als eerste en ontwierp het Yokosuka Museum of Art (Yokosuka, Japan 2006) als zowel een bestemming voor reizigers als een dagelijks toevluchtsoord voor de lokale bevolking. Terwijl de uitnodigende serpentine-ingang de omringende Baai van Tokio en de nabijgelegen bergen oproept, bevinden veel van de galerijen zich ondergronds, zodat bezoekers een heldere, ongestoorde visuele ervaring van de natuurlijke geografie hebben. Bezoekers kunnen doorkijken naar het landschap en andere galerijen vanuit ronde uitsparingen in alle gemeenschappelijke ruimten, waardoor deze anderszins verschillende omgevingen verenigd worden, zodat degenen die binnen zijn niet alleen onder de indruk zijn van het kunstwerk, maar ook van de activiteit van anderen in de ruimten naast hen.

Belangrijkste verwezenlijkingen

Riken Yamamoto’s carrière overspant al vijf decennia en zijn projecten, variërend van privéwoningen tot volkshuisvesting, basisscholen tot universiteitsgebouwen, instellingen tot openbare ruimten en stadsplanning, bevinden zich overal in Japan, de Volksrepubliek China, de Republiek Korea en Zwitserland. Belangrijke bouwwerken zijn onder andere Nagoya Zokei University (Nagoya, Japan, 2022), THE CIRCLE op de luchthaven van Zürich (Zürich, Zwitserland, 2020), Tianjin Library (Tianjin, Volksrepubliek China, 2012), Jian Wai SOHO (Beijing, Volksrepubliek China, 2004), Ecoms House (Tosu, Japan, 2004), Shinonome Canal Court CODAN (Tokyo, Japan, 2003), Future University Hakodate (Hakodate, Japan, 2000), Iwadeyama Junior High School (Ōsaki, Japan, 1996) en Hotakubo Housing (Kumamoto, Japan, 1991).