Bouwen met afval: van aarde naar architectuur?

Voetafdruk bouw is gigantisch

Vandaag is er geen enkel probleem meer om met eender welk bouwmateriaal ter wereld een gebouw op te richten. Eén van de belangrijkste nadelen van deze evolutie zijn de ferm stijgende milieukosten door de hoge CO₂-uitstoot bij de winning, de fabricage, het vervoer en de verwijdering van deze materialen. Terwijl de noodzaak net ligt bij het fel verminderen van de uitstoot en het efficiënter gebruik van bouwmaterialen.

Het leidde ertoe dat steeds meer ondernemingen de grondstoffen in hun eigen regio onderzoeken, (her)ontdekken en ze proberen in te passen in de circulaire economie. Bij BC Materials dachten ze daarbij: waarom kijken we niet recht onder onze voeten? Grond is een van de meest voorkomende materialen op aarde, en wanneer het lokaal wordt gewonnen, genereert het geen aanzienlijke hoeveelheden opgeslagen CO₂.

Afval als grondstof

BC Materials gaat aan de slag met grote hoeveelheden grond uit afgravingen in Brussel, Parijs, Genève. Aarde die tot nog toe als afval werd beschouwd. “70 % van de grond in Brussel is daarbij bruikbaar, de overige 30 % niet omdat die vermengd is met andere materialen", dixit het bedrijf.

De enorme hoeveelheid beschikbare materialen in Brussel toont aan dat bouwen met grond niet alleen haalbaar is in minder geïndustrialiseerde landen, maar ook in regio's met grote hoeveelheden grondstoffen die als afval worden beschouwd.

Aarde is een milieuvriendelijk en economisch levensvatbaar bouwmateriaal

BC Materials - Aarde is een milieuvriendelijk en economisch levensvatbaar bouwmateriaal

Aarde is een milieuvriendelijk en economisch levensvatbaar bouwmateriaal

BC Materials - Aarde is een milieuvriendelijk en economisch levensvatbaar bouwmateriaal

Lokale samenwerking

Maar in veel Europese steden wordt je al snel geconfronteerd met een andere uitdaging: de arbeidskosten. In België zijn die torenhoog, waardoor een ecologisch zinvolle manier van bouwen misschien economisch niet rendabel is. Maar volgens BC Materials kan aarde perfect een milieuvriendelijk en economisch levensvatbaar bouwmateriaal zijn mits er wordt samengewerkt met lokale actoren én de techniek wordt aangepast aan de context.

In het kader van de aanpassing van de contextuele kenmerken werkt BC Materials bijvoorbeeld in het Brusselse samen met een fabriek die zich normaal gesproken toelegt op de massaproductie van betonblokken. Zij besteden daarbij een fractie van hun productietijd aan de vervaardiging van de Brickett, een blok van samengeperste aarde (CEB) die wordt gebruikt voor metselwerkmuren. De impact van deze samenwerking is enorm, want tijdens één productiedag kunnen ze zo dezelfde hoeveelheid blokken produceren die met kleine machines in een jaar geproduceerd zouden kunnen worden.

Dankzij de combinatie van kennis van de productietechnieken voor bouwmaterialen en de voordelen van massaproductie, was het mogelijk om de prijs van CEB met 200 % te verlagen, waardoor het economisch concurrerend werd ten opzichte van betonblokken en de traditionele gebakken bakstenen die in België veel worden gebruikt.

Bouwen met aarde heeft zo steeds een gunstig effect op de koolstofuitstoot. Ongeacht of de grondstoffen worden vervaardigd via manuele technieken, zoals in Burundi, of met lokaal benaderde industriële processen, zoals in België.

Geen oplossing voor alles

Als de voordelen zo groot zijn, waarom wordt aarde dan niet gebruikt om hele gebouwen op te trekken? De realiteit is dat, hoewel materialen op basis van aarde diverse toepassingen hebben en de impact op het milieu tot 5 keer kunnen verminderen, er geen echte vraag is naar dergelijke bouwmaterialen. Daarom werkt BC Materials op verschillende fronten: studenten en aannemers opleiden in leemmaterialen, normen en codes voor leembouw bestuderen, onderzoek doen naar nieuwe producten en bestaande producten toepassen in projecten van BC Architects … Dit alles moet de weg voorbereiden om een echte vraag te creëren die kan concurreren met traditionele materialen.

De noodzaak om te blijven bouwen om de groeiende wereldbevolking tegemoet te komen, zal waarschijnlijk niet ophouden. Maar wat het paradigma kan veranderen is onze manier van samenwerken met de industrie en onze opvatting van goede architectuur. We moeten eerst nadenken over de voordelen die een bepaald materiaal kan opleveren, in plaats van prioriteit te geven aan esthetiek. Anders hebben we nog een planeet nodig voordat we iedereen een dak kunnen bieden, aldus BC Materials.