Hoe creëer je een gezonde leeromgeving in klaslokalen?

Dit artikel maakt deel uit van de Ronde Tafel Ventilatie in Schoolgebouwen

Ongecontroleerde ventilatie via openstaande ramen en kieren is echt niet meer van deze tijd. Al van zodra een gebouw isolerende maatregelen kreeg, moet je eigenlijk gecontroleerd gaan ventileren. Het openzetten van de ramen is een kortstondige, niet afdoende noodoplossing. Met trouwens enorme repercussies op de energiefactuur.

Hoeveel ventileren?

De ventilatie-installatie moet toe- en afvoer realiseren zodat op ieder willekeurig moment de minimum vastgelegde luchtkwaliteit wordt gegarandeerd. Het ontwerpdebiet is gebaseerd op de bestemming van de ruimte, de oppervlakte of het maximaal aantal aanwezige personen.

Een ventilatiesysteem kan uitgerust zijn met vraagsturing. Een dergelijk systeem zal enkel ventileren wanneer het nodig is. De aansturing kan geregeld worden op basis van beweging, CO2-niveau, vocht, tijd en/of aanwezigheid. Zo kan er bijvoorbeeld extra geventileerd worden wanneer de CO2-concentratie te hoog wordt of enkel tijdens de lesuren.

Warmterecuperatie

Ventilatie met warmteterugwinning gebruikt de warmte van de afvoerlucht om de frisse, aangevoerde lucht te voorverwarmen. Uiteraard wordt enkel de warmte behouden, de vervuilde lucht zelf wordt volledig naar buiten afgevoerd. Naast warmteterugwinning met een D-systeem kan je ook werken met een C-systeem waarbij de binnenkomende lucht wordt voorverwarmd om het comfort te verhogen. Op beide manieren wordt er zo min mogelijk warmte verspild en een optimaal comfort behaald.

Ventileren verbruikt uiteraard energie. Maar via warmteterugwinning en vraagsturing bespaar je ook heel wat op de energiefactuur. Het systeem uitzetten om te besparen – iets wat jammer genoeg te veel wordt gedaan – is kortzichtig. Vuile lucht en condens zal zich vastzetten op koude bruggen (schrijnwerk of buitenmuren) en schimmel veroorzaken. Op termijn zal zelfs de stevigheid van de constructie zelf worden aangetast. Beter is dus de ventilatie zo optimaal te blijven gebruiken.

Akoestisch comfort

Om leerprestaties te optimaliseren is het belangrijk om geluidshinder tot het minimum te beperken. Ook daar zijn oplossingen voor. Zo kan er al van in de ontwerpfase aandacht geschonken worden aan een zo optimale integratie van ventilatiesystemen, kan er een aangepaste regeling voorzien worden die zorgt voor een aangenaam akoestisch comfort én kan er ook beroep gedaan worden op stille ventilatoren en geïntegreerde geluiddempers.

Centraal of decentraal

Ga je ventileren per klas of per schoolgebouwen? Je hebt immers de keuze tussen centrale of decentrale ventilatie. In het eerste geval wordt vanuit één centrale ventilator of luchtgroep een volledig schoolgebouw geventileerd via ventielen en roosters. In het tweede geval kan je in elk klaslokaal afzonderlijk ventileren. Dat laatste is beperkt duurder, maar in bestaande gebouwen is het makkelijker uitvoerbaar en kan de performantie van het systeem worden geoptimaliseerd.

Oververhitting en een gezond binnenklimaat

Het streven naar een gezond binnenklimaat spitst zich trouwens niet alleen toe op de winter. Ook op warme dagen moeten we erover waken dat de binnenlucht voldoende ververst wordt. En op die dagen worden we geconfronteerd met een ander probleem: oververhitting. Ook hier zijn vele klassen niet uitgerust om een gezonde leeromgeving te garanderen tijdens een hittegolf.

Opnieuw bestaan er uiteraard oplossingen. Belangrijk daarbij is het besef dat oververhitting niet op te lossen is met een goede luchtgroep, actieve koeling of airco. Dergelijke systemen zijn trouwens niet duurzaam, vergen onnodig energie. Buitenzonwering via schermen is de eenvoudigste oplossing. Maar evengoed kan je het schoolgebouw doordacht oriënteren. Of zorgen voor een groenscherm. Een boom, bijvoorbeeld, op de juiste plek neergepoot. 

Met de klimaatsverandering is het aan architecten om hier van in de ontwerpfase oplossingen voor te formuleren. Het is niet omdat scholen gesloten worden tijdens de warmste maanden, dat het probleem zich niet zal stellen. De laatste jaren zijn er heel wat hittegolven geweest in de lentemaanden. En jonge kinderen kreunen het meest onder de hitte. In het kader van de Brede School worden onderwijsinstellingen trouwens ook in de zomermaanden ingezet.

Omring je met experts, zo vroeg mogelijk in het bouwproces

Over ventilatie-oplossingen wordt te vaak véél te laat in het ontwerpproces nagedacht. Op dat moment ligt er wellicht een fantastisch design op tafel … Met geen of weinig ruimte voor de ventilatiesystemen. En wat voor hocuspocus je ook toepast, je krijgt geen goed werkend, geluidsarm systeem in een schoendoos.

Ook bij architecten en studiebureaus moet de bewustwording over de noodzaak én de kennis over de best passende systemen omhoog. Maar diezelfde verzuchting geldt wellicht voor elk ander deelaspect van een gebouw. Een architect kan vandaag onmogelijk alles weten … Dus moet hij zich omringen met mensen die dat wel weten.

Daarom: ga als voorschrijver niet aan de slag met (verouderde en foutieve) online informatie. Nog te vaak merken we copypaste van andere bestekteksten. Met systeembeschrijvingen die helemaal niet passen bij de bestemming. Een klasruimte is geen kantoorgebouw! Tijdens de uitvoeringsfase zijn dergelijke fouten vaak nog moeilijk recht te trekken. Beter is dus om zich zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces te laten informeren door fabrikanten.